Atina’nın Şair Sandaletçisi
Atina’da bugün yüzlerce ikramlık eşya dükkanı açılmadan evvel, “Şair Sandaletçi” olarak bilinen biri vardı.
Hem zanaatkâr hem de şair olan Stavros Melissinos, Antik Yunan usulü deri sandaletleri çağdaş günlük ayakkabılara uyarlayan birinci çağdaş kunduracıydı.
1950’li yılların ortalarında dizaynları Avrupa’yı turlayan jet sosyetenin dikkatini çekmeye başladı.
Sophia Loren, Yunanistan’da Uzunluk on a Dolphin sinemasını çekerken bir çift sandalet yaptırmak için buraya uğradı.
Ardından İsveçli sinema oyuncusu Ingrid Bergman, 35. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı John F. Kennedy’nin eşi Jacqueline Kennedy Onassis ve Beatles kümesinin üyelerinden John Lennon geldi.
Lennon, Atina’daki bu mütevazı atölyeyi, satın alabilecekleri bir ada ararken keşfetti.
Stavros, aslında babası ve amcası tarafından 1920’de açılan bu dükkânı devralarak, orayı sanat, edebiyat ve yaratıcı deri işçiliğinin buluşma noktası haline getirdi.
Ben de “Melissinos Arka – Şair Sandaletçi” atölyesinde otururken, bu kapıdan geçmiş kaç ünlü ismi düşünmeden edemiyorum.
2000’li yılların başında Stavros emekli olup dükkânı oğlu Pantelis’e devretti.
O da tıpkı babası üzere sanatçı bir ruh; birebir vakitte bir oyun müellifi ve sanatçı.
Burası hem bir stüdyo hem de bir sahne üzere. Ünlü ziyaretçilere ilişkin anılar her yerde: Sağımda Sarah Jessica Parker’ın imzalı fotoğrafı, solumda Pantelis’in Bob Saget ile çekilmiş bir pozu, önümdeyse “Maria Callas” ve “Jeremy Irons” üzere isimler taşıyan sandalet modellerinin yer aldığı bir katalog.
Pantelis, ABD’nin Güney Carolina eyaletinden gelen bir bayana özel ölçüde “Spartan” sandalet dikerken, köpeği Poy-Poy, el boyaması soyut bir sehpanın yanındaki antika koltukta kıvrılmış uyuyor.
Müşteriler yalnızca sandalet almak için değil, çok daha özgün bir Yunan tecrübesi yaşamak için bu dükkâna geliyor.
Sandaletler, Yunanistan’da tarih boyunca statü ve zanaatkârlığın simgesi olagelmiş.
“Sandalet” sözü Yunanca “sandálion”dan türemiş. Hermes üzere mitolojik figürlerde, kanatlı sandaletlere rastlıyoruz.
Antik Yunan’da filozoflardan oyunculara, savaşçılardan halktan insanlara kadar pek çok kişi deri ve meşe mantarından yapılmış sandaletler giyiyordu.
Bu sandaletler hem kullanışlı hem de şık olmalarıyla biliniyordu. Üstelik tarzları kişinin cinsiyetine, yaşına ve toplumdaki yerine nazaran farklılık gösteriyordu.
Stavros, sandaletleri yalnızca tiyatro sahnelerinde değil, günlük hayatta da giyilebilecek halde üretmeye başladığında, atölyesi şimdi toplumsal medya bile yokken dünya çapında tanınmaya başladı.
“O vakitler her şey kulaktan kulağa yayılırdı,” diyor Pantelis.
Mikonos, Aristotle Onassis’in, eşi Jackie’nin ve Elizabeth Taylor ile Maria Callas üzere ünlü dostlarının sık sık ziyaret etmesiyle popülerleşmişti.
“Bu ikonların sandaletlerimizi giymesi, bizim küçük dükkânımıza milletlerarası ilgi getiren bir dalga tesiri yarattı.”
‘Onlar benim imzamı almalıydı’
Dükkânın en efsanevi anlarından biri, 1967 yılında The Beatles üyelerinin uğradığı gündü.
“Ağabeyim o vakit 13 yaşındaydı ve tesadüfen dükkândaydı. Onları görünce kalp krizi geçirecek üzere olmuştu,” diyor Pantelis.
“Daha sonra babama neden imzalarını almadığını sordum. ‘Onlar benim imzamı almalıydı,’ dedi. Bu karşılık, onun sessiz özgüvenini çok hoş özetler.”
Stavros, dükkânı yalnızca sandalet yapmak için değil, birebir vakitte yazdığı şiirleri paylaşmak için de kullanıyordu.
Bu sanatsal yaklaşım, yeri eşsiz kılıyor ve yıllar içinde birçok taklitçinin ortaya çıkmasına karşın orjinal tecrübesi tekrarlanamaz hale getiriyordu.
Stavros bugün 90’lı yaşlarında.
Ancak dükkânın cazibesi hâlâ birinci günkü üzere.
Geçtiğimiz yıllarda Pantelis, Biden ailesi için sandalet yapmış.
“Başta kim olduklarını fark etmedim,” diyor.
“Ashley Biden kendini tanıttığında jeton düştü. Oysaki atölyenin etrafı sessizce Saklı Servis tarafından çevrilmiş.”
Yılın rastgele bir gününde bu atölyede birkaç kişi sırada bekliyor olabilir. Her biri Pantelis’in el üretimi sandaletlerinden birine sahip olmayı umuyor.
Antik Yunan mitolojisinden ve çağdaş sanattan ilham alan Pantelis, sandaletleri Girit’ten getirilen, bitkisel tabaklanmış derilerle yapıyor.
Örneğin çift bantlı, sade Socrates ve Diogenes modelleri… Bu doğal renkli deri, vakitle koyu kahverengiye dönüşüyor; bu süreci bebek yağı ya da vazelinle hızlandırmak da mümkün.
Her bir çift yaklaşık 30 dakikada hazırlanıyor lakin yoğunluğa nazaran bekleme müddeti uzayabiliyor.
Kız kardeşin rakip dükkanı
Pantelis, atölyenin havasını “kendiliğinden başlayan küçük bir parti” olarak tanımlıyor; bilhassa de Mayıs’tan Ekim’e kadar süren turizm döneminde.
Ancak çok uzak olmayan öbür bir atölyede de birebir soyadına sahip bir zanaatkâr var.
Pantelis, özgün dükkânı devralırken, kız kardeşi Olgianna kendi yolunu çizdi ve 2004 yılında “Olgianna Melissinos Sandals” markasını kurdu.
Olgianna, “Bu mirası kendi kurallarımla devam ettirmek istedim,” diyor.
Babası ona bu işi resmi olarak öğretmemiş olsa da, yazları dükkânda çalışırken tekniklerini gözlemleyerek öğrenmiş.
“Bir gün ellerime baktım ve babamın elleriyle bir koreografi yapıyormuş üzereydim,” diyor.
“Ama bir noktadan sonra kendi koreografinizi yaratıyorsunuz.”
Olgianna’nın doğallığı ve konfor ile zarafeti ön planda tutan yaklaşımı ona sadık bir müşteri kitlesi kazandırmış.
Hatta kimileri Atina’ya iner inmez birinci olarak onun dükkanına uğruyor. Klasik doğal renklerin yanı sıra, canlı ya da metalik renkli deri sandalet seçenekleri sunuyor.
Onu en çok motive eden şey, insanlara kendilerini güzel hissettirmek.
Açık ayakkabı giymekten hoşlanmayan 50’li yaşlarında bir bayana özel tasarladığı bir çift sandalet sonrası yaşadığı anıyı şöyle anlatıyor:
“Kadın dükkâna ağlayarak geldi ve ‘Hayatımda birinci defa 3 km yürüdüm ve kendimi şık hissettim’ dedi. Ben de çok duygulandım.”
Olgianna’ya nazaran sandalet yapmak kadar beşerlerle kurulan bağ da çok değerli.
“İnsanlar bu tecrübesi, konuşmayı hatırlıyor.”
Atina’nın tasarımcıları
İşte bu insani bağ, günümüzde daha fazla gezginin sıradan turistik eşyalar yerine el emeği eserlere yönelmesinin nedenlerinden biri. Expedia’nın 2025 seyahat trendleri raporuna nazaran, gezginlerin neredeyse yarısı artık sadece lokal olarak üretilebilen özel eserlere öncelik veriyor.
Withlocals isimli rehberlik platformunda alışveriş cinsleri düzenleyen Atinalı rehber Agathi Kefala, “Atina’daki tasarım sahnesinin ne kadar canlı ve yaratıcı olduğunu beşerler görünce şaşırıyor,” diyor
“Zanaatkârlığın gururla yapıldığını hissediyorsunuz. Konuklar süreci izleyebiliyor, öyküleri dinleyebiliyor ve üreticiyle bağ kurabiliyor.”
Arkadaşlarından ve ailesinden daima alışveriş önerisi istekleri alınca, Kefala da bu mevzuda bir fırsat görmüş.
Bugün gezginleri el üretimi seramikler, deri eserler, keten giysiler, zeytinyağı, bal ve organik cilt bakım eserleri satan dükkanlara götürüyor. 2018’de bu çeşitleri başlattığından beri, el sanatlarına olan ilginin arttığını gözlemlemiş.
Yine de bu geleneklerin devamı garanti değil.
“Eskiden bize kauçuk ve başka gereçleri sağlayan fabrikaların birden fazla kapandı ya da kapanmak üzere,” diyor Pantelis.
Yerli gereç bulmak gittikçe zorlaşsa da, bu binlerce yıllık geleneğin sonu şimdi gelmiş değil.
Olgianna da bu mirasın geleceğe taşınacağından umutlu. Efsanelerle yoğrulmuş bir kentte, Melissinos soyadı hâlâ bir mana taşıyor.
Ve bir öyküsü olan bir hatıra arayan gezginler için bu Atina sandaletleri, adeta giyilebilir bir şiir niteliğinde.
Ziyaret Bilgileri:
