
Döner Tescil Başvurusu Geri Çekildi
Dönerin, Avrupa Birliği ülkelerinde de Türkiye’deki standartlar baz alınarak üretilmesi için yapılan müracaatta beklenmedik bir gelişme yaşandı.
Uluslararası Döner Federasyonu (UDOFED), 2022’de yaptığı başvuruyu geri çektiğini, 23 Eylül’de AB Kurulu’na bildirdi.
Başvuru bilhassa Almanya’daki döner dalının büyük reaksiyonuna neden olmuştu.
Türkiye’den yapılan müracaattaki döner tarifinin, AB’de üretilen biçimiyle uyumlu olmamasından kaynaklanan sorun, bir anlamada Türklerle Türkleri karşı karşıya getirmişti.
AB’ye yapılan müracaatta, dönere ait tarif, şu başlıklarda yapılıyordu:
Ancak Türkiye’deki dönercilik bölümünün öncelikleri karşısında Avrupalı dönercilerin farklı uygulamaları var.
UDOFED’in müracaatının AB idaresince tescillenmesi halinde buna uymayan başta Almanya olmak üzere başka AB ülkelerinde üretilen dönerlerin kelam konusu tanıma uygun hazırlanması ve sunulması gerekecekti.
Bu da Avrupa’daki kesimi için epey önemli bir ekonomik sorun yaratma riski taşıyordu.
Avrupa Türk Döner İmalatçıları Üreticileri Derneği (ATDID), Avrupa’da günde yaklaşık 400 ton döner üretildiğini, bunun yaklaşık 60 bin bireye istihdam sağladığını kaydediyor
ATDID yıllık cironun yaklaşık 3.5 milyar Euro olduğunu belirtiyor.
Türkiye’deki federasyon, müracaatın Alman pazarına ziyan vermek emeliyle yapılmadığını savundu.
UDOFED, tek hedefin, geleneği ve etin hazırlanış halini korurken dönerin Türkiye’den geldiğinin kabul edilmesi olduğu tezini işlediler.
Döner, Almanya’daki kadar olmasa da Fransa ile Avusturya’nın da ortalarında bulunduğu birtakım Avrupa ülkelerinde, fast food alanında kıymetli bir pazar hissesi alıyor.
Başvuru Birlik ülkeleri için tescillenmiş olsaydı, tanıma uygun olmayan örnekler, isim değişikliğine gitmek zorunda kalacak ve “döner” ismini kullanamayacaktı.
UDOFED’din yaptığı müracaat 24 Nisan 2024’te AB Resmi Gazetesi’nde yer aldı.
Bu evreden sonra da üç aylık itiraz süreci başlatıldı.
Sürenin dolmasına az bir müddet kala Almanya’daki döner üreticileri ilgili Alman makamlarına başvurdu.
Almanya’nın ilgili bakanlığı da sayıları 10’u bulan itirazları Brüksel’e iletti.
İtirazlar Alman hükümetinin resmi siyasetinden çok Alman üreticilerin yaklaşımını yansıtmasıyla dikkat çekiyordu.
Benzer bir durum Türkiye’den yapılan müracaat için de geçerliydi.
Bununla birlikte dönemin Alman Tarım Bakanı Cem Özdemir, “Döner Almanya’nın bir kesimidir. Burada nasıl hazırlanacağı ve yenileceği konusunda herkesin kendi kararını verebilmesi gerekir. Ankara’dan talimat gelmesine gerek yok” tabirlerini kullanmıştı.
İtiraz sürecine iştirak yalnızca Almanya’yla sonlu kalmadı.
Resmi mühlet dolmadan çeşitli Avrupa ülkelerinden yapılan toplam itiraz sayısı 17’yi buldu.
Ret eğilimi güçlüydü
Üç aylık itiraz sürecinin tamamlanmasının akabinde, 25 Temmuz 2024’te, altı aylık uzlaştırma süreci başladı.
AB Kurulu, UDOFED yetkilileriyle AB ülkelerinden itirazda bulunan kesim temsilcilerini bir ortaya getirdi. Fakat bu temaslardan uzlaşı çıkmadı.
BBC Türkçe‘ye bilgi veren belgeye hakim bir AB yetkilisi, Komite’nin eldeki datalar ve yapılan itirazları da dikkate alarak başından itibaren müracaata çok olumlu bakmadığını söyledi.
Aynı yetkili süreçte öne çıkan eğilimin de müracaatın reddedilmesi tarafında olduğunu belirtti.
AB Kurulu, ret dışında iki opsiyon daha bulunduğunu ilgili taraflara iletti.
Bunlardan birincisi müracaatın içeriğinde değişikliğe gidilmesi, oburu ise müracaatın büsbütün geri çekilmesiydi.
UDOFED, AB Komitesi son kararını vermeden evvel, artık süreci devam ettirmek istemediğini ve başvuruyu geri çekmek istediğini Brüksel’e iletti.
Başvuruyu geri çekme, tescil sürecinin otomatik olarak durması manasına geliyor.
TSG tescili ne manaya geliyor?
Geleneksel eser ismi (TSG), coğrafik işaret muhafazalı menşe (PDO) ve muhafazalı coğrafik işaretten (PGI) farklı.
TSG logosu verilen ve muhafaza altına alınan eserlerin özel bir coğrafik alanla kontaklı olması gerekmiyor ve bu eserler farklı ülke ve coğrafyalarda üretilebiliyor.
Bir eserin TSG logosuyla tescil edilebilmesi için iki koşuldan en az birini karşılaması gerekiyor.
Bunlardan birincisi eserin klasik uygulama yoluyla üretilmesi, işlenmesi ya da bu istikamette bir bileşimi olması.
İkincisi ise klâsik olarak kullanılan hammadde yahut bileşenlerden üretilmesi.
TSG, klasik üretim metodlarının ve tanımların korunmasını amaçlıyor.
Türk kahvesi, Türk lokumu ve Türk yoğurdu için de TSG başvurusu yapılmıştı.
Bu eserlerin bilakis döner için yapılan müracaatta “Türk döneri” tabirinin kullanılmaması dikkat çekmişti.
Dönerin tarihi
Dönerin diklemesine teknikle hazırlanması 16. yüzyıla dayanıyor.
İstanbul’dan başka Osmanlı kentlerine yayılması ise 19. yüzyılın başına kadar gidiyor.
Dönerin hudutları aşarak yayıldığı birinci ülke ise “gyros” ismini tercih eden Yunanistan.
Dönerin Avrupa’ya Türk göçünün kültürel sembollerinden biri haline geldiği birinci ülke ise Almanya.
Bu ülkede birinci döner 1972’de Berlin’de yapıldı.