İsrail ve İran Ortasındaki Tansiyon Tırmanıyor
İsrail 13 Haziran’da İran’a yönelik geniş çaplı ataklar başlattı. İran, İsrail’e füze ve SİHA taarruzlarıyla cevap verdi.
Gerilim artarak sürerken İsrail, savaş uçaklarını İran semalarında uçurarak her gün milyonlarca dolar harcıyor. İran da deposundaki onlarca füzeyi fırlatıyor.
Peki iki ülke bu ölçekte bir çatışmaya daha ne kadar devam edebilir?
İran’ın hava savunma sistemleri İsrail bombardımanında büyük ziyan gördü ve gereğince tesirli değil.
Son birkaç günde İsrail’in hava savunma sistemiyle ilgili de birtakım açıklar ortaya çıktı.
15 Haziran’da İran’dan atılan balistik füzelerin kimileri, Tel Aviv’de nüfusun ağır olduğu bölgelerin yakınlarına düştü.
Bu da İsrail’in “aşılamaz” diye ün salan hava savunma sistemiyle ilgili soru işaretleri doğurdu.
İsrail’in Demir Kubbe, Ok ve Davud Sapanı’ndan oluşan hava savunma sistemi, Hamas’ın 7 Ekim 2023’teki taarruzları ve İsrail’in Gazze’deki ağır ataklarından bu yana sıkça kullanıldı.
Acaba bu gelişmeler sistemin aşınmasına mı yol açtı? Yıllardır Hizbullah, Hamas üzere kümelerin daha küçük ölçekli ataklarına dayanan sistem, İran’ın balistik füzeleri için kâfi değil mi?
BBC Türkçe‘ye konuşan ABD Ulusal Muhafız takımında ve Hava Kuvvetleri Özel Operasyonlar Ünitesi’nde vazife yapmış olan Doug Livermore, İsrail’in hava savunma sisteminin çok büyük oranda başarılı olduğunu düşünüyor:
“İsrail’in hava savunma sistemleri, İran’dan gelen füzelerin ve silahlı insansız hava araçlarının çok büyük çoğunluğunu durdurmayı başardı.
“İran’ın kimi füzelerinin amaçları başarılı biçimde vurduğuna da şahit olduk lakin bu sayılar anlaşılabilir hudutta kaldı.
“Yüzlerce füzeden yalnızca birkaçının hava savunma sistemini aşabildiğini düşünürsek, İsrail’in savunmasının yetersiz olduğunu söylemek gerçekçi olmaz.”
İran’ın balistik füzelerine karşı İsrail’in hava savunma sistemi
İran, 1979’daki rejim değişikliği sonrası askeri kapasitesini ve harcamalarını çoğunlukla balistik füzelere ağırlaştırdı.
Hem bölgedeki müttefiki Rusya’dan satın aldığı uzun menzilli hava savunma sistemleriyle hem de kendi geliştirdiği radar sistemleri ve güdümlü balistik füzelerle geniş alanda tesirli olabilecek bir hava savunma sistemi yarattı.
BBC Türkçe‘ye konuşan Yeditepe Üniversitesi’nden İran uzmanı Yardımcı Doçent Dr Ezgi Uzun Teker, İran’da 1979’daki İslam İhtilali’nden bir yıl sonra İran- Irak savaşının çıktığını hatırlatıyor:
“Şah’ın ordusu dağıtılmıştı ve İran’ın elinde kâfi askeri birlik ve ekipman yoktu. Memleketler arası izolasyon olduğu ve İran’a takviye olmadığı için de kendi kaynaklarına ve füzelere yatırım yapma siyaseti, konvansiyonel savaş araçları yerine ileri savunma doktrini oluşturması savaş boyunca, yol üzerinde şekillendi. İleri savunma doktrini vekil güçler yaratarak tehdit kendisine ulaşmadan uzaktan engellemeye dayanıyor.”
Dr. Ezgi Uzun Teker’e nazaran İran işte bu nedenle 40 yıl Hizbullah, Haşdi Şabi üzere güçlere yatırım yaptı. Tehditleri uzaktan vurmak için yerli üretime odaklandı, balistik ve seyir füzeleri geliştirdi, 1980’ler ve 90’larda Çin’den dayanak aldı.
İsrail ise Ok, Demir Kubbe ve Davud Sapanı isimli hava savunma sistemleriyle kendisini hem uzaktan gelebilecek tehditlere hem de komşu ülkelerdeki İran takviyeli kümelerden gelen tehlikelere karşı müdafaa altına aldı.
Ok, uzun menzilli balistik füzelere karşı ABD ile birlikte geliştirildi.
Demir Kubbe daha çok Gazze’den atılan Hamas füzeleri üzere daha kısa menzilli ve daha az sofistike füzeleri durdurmak üzere kullanılıyor. Sistemin son yıllarda binlerce füzeyi engelleyerek yüzde 90’dan fazla tesir kapasitesi olduğunu kanıtlamıştı.
Davud Sapanı ise örneğin Lübnan’daki Hizbullah’ın kullandığı orta menzilli ve daha gelişmiş füzelere karşı müdafaa sağlıyor.
Bu hava savunma sistemlerinin birlikte çok katmanlı muhafaza sağlaması amaçlanıyor.
Radar denetim merkezi tehlikeyi tespit ediyor, şayet askeri üs üzere kritik kıymette bir bölge ya da ağır nüfusun yaşadığı bir alan tehdit altındaysa füze rampaları harekete geçerek fırlatılan füzeyi durduruyor.
İran’ın Nisan ve Ekim 2024’te uzun menzilli füzelerle direkt İsrail’e düzenlediği ataklarda bu hava savunma sistemi devreye girmiş ve büyük oranda füzeleri durdurmuştu.
İsrail’in tıpkı devirdeki saldırılarındaysa İran’ın Rusya’dan aldığı S-300 hava savunma sistemlerinin konuşlandırıldığı, balistik füze üreten tesislerin bulunduğu bir bölge vurulmuştu.
İsrail’den farklı bir savaş taktiği: Bombardıman uçakları
İran’ın nüfusu da asker sayısı da İsrail’den çok daha fazla. Çok daha geniş bir coğrafyaya yayılan, çok daha esaslı tarihi olan bir ülke.
Ancak İran’ın savunma harcamaları İsrail’in yarısı kadar bile değil. İsrail savunma bütçesinin değerli kısmını son model uçaklara, hava savunma sistemlerine, gelişmiş teknolojik silahlara ve füzelere harcıyor. İran ise hâlâ İslam İhtilali öncesi kullanılan uçakların güncellenmesi için harcama yapıyor.
İran’da geçen yıl Mayıs ayında taşıyan helikopter düşmüş, Reisi hayatını kaybetmişti.
Livermore, İran hava kuvvetlerinin bugünkü durumu için “inanılmaz derecede vakit aşımına uğramış” diyor ve ekliyor:
“İran rejiminin övünerek sahip olduğunu söylediği uçaklar 1979 öncesi Şah periyodundan kalma, Amerika ve İngiltere ordusundan alınan uçaklar. Hava kuvvetlerine o günden bu yana gerçek manada bir yatırım yapmadılar. İsrail daha birinci gün, İran’ın hava savunma sistemine de önemli ziyan verdi.”
İran bu nedenle eski uçak filosunu 2 bin 100 kilometre uzaktaki İsrail’e yönelik taarruzlarda kullanamıyor. İsrail ise savaş uçaklarıyla İran hava alanında uçup kısa aralıktan güdümlü bombalarla stratejik amaçları direkt vurabiliyor.
İran’ın hava savunma sistemi Rusya’dan alınan S-300’lere dayanıyor. Bunlar hem çok gelişmiş değil hem de İsrail taarruzlarının başladığı gün birinci anda aktive olmadı.
Dr. Ezgi Uzun Teker’e nazaran bu durum; Rusya’nın sistemi açmaması, ordu birliklerinin organize olup sistemi açamaması ya da liderlik kademesi amaç alındığı için buyruk komuta zincirinde yaşanan bir kopukluktan kaynaklanmış olabilir.
Teker, “Bölge ülkeleri de ABD’den reaksiyon gelecek diye korktuğu için bu çatışmada çok pasif kaldı, hava alanlarını İsrail’e kapatmadı” diyor.
İsrail, 7 Ekim 2023’ten bu yana Gazze’deki taarruzları ve operasyonları için milyonlarca dolar harcadı. İsrail basınının emekli generallerin hesaplamalarına dayanarak yaptığı haberlere nazaran, İran’daki taarruzlar İsrail’e her gün en az 725 milyon dolara mal oluyor.
İsrail’in istihbarat ve siber hücum gücü
Son günlerde güvenilirliği sorgulansa da, hava savunma sistemleri ve savaş uçakları dışında İsrail’in İran’a karşı öbür kozları da bulunuyor.
İsrail’in çok geniş bir istihbarat ağı ve ileri teknoloji kullanarak düzenlediği siber akın kapasitesi var.
İsrail, İran üzere büyük ve esaslı bir ülkede istihbarat araçlarını kullanarak birçok üst seviye komutanın yerini tespit edebiliyor, direkt maksat alıp bu isimlere suikast düzenleyebiliyor.
İran’ın da siber akın kapasitesi var. Siber güvenlik şirketi Radware’e nazaran, son atakların başladığı 13 Haziran’dan bugüne İsrail’e yönelik siber taarruzlar yüzde 700 arttı.
Şirket, İran dayanaklı bilgisayar korsanlarının, İsrail hükümetinin ve telekomünikasyon şirketlerinin siber altyapısını maksat aldığını söylüyor.
İran’ın elinde ne kadar füze kaldı?
Peki bu siber hücumlar ve tesiri kuşkulu füzelerle İran ne kadar dayanabilir?
Doug Livermore, İran’da “şimdiden çatlakların oluşmaya başladığı” ve “İran idaresinin çok uzun müddet dayanamayacağı” görüşünde:
“İran müzakerelere açık olduğunu gösteriyor zira çatışmanın daha da tırmanmasını istemiyor. Kendi ülkelerinin üzerinde hava üstünlüğünün olmadığının farkındalar, bu formda çok uzun müddet dayanamazlar. Hamas, Hizbullah üzere bölgedeki uydu kümelerinin da artık çok güçsüz olduğunu hesaba katarsak, süratle masaya oturmaktan diğer kartları yok.”
Livermore, İran’ın zati birden fazla eski olan füze stoklarının yakında tükeneceği kanısında.
Dr. Ezgi Uzun Teker ise İran’ın dayanma gücünün füze sayısına bağlı olduğunu söylüyor:
“ABD istihbarat ünitelerinin raporlarına nazaran bölgedeki en büyük ve en çeşitli füze arsenaline sahip ülke İran. Hipersonik, seyir, uzun menzilli uydu taşıma roketleri dahil 3 binden fazla füzesi olduğu biliniyor. Bunun tam sayısını bilmek mümkün değil. Bir seferde 100 civarı füze fırlatabiliyor.”
“İran bir, bir buçuk ton patlayıcı taşıyabilen hipersonik füzelerini şimdilik saklıyor. Şayet elindeki bu füzeler iddialardan fazlaysa bir mühlet daha dayanabilir.”
Peki ya ABD, İsrail ve İran ortasındaki karşılıklı taarruzlara müdahil olursa sonuç ne olur?
Teker, “ABD ve İran teknoloji ve askeri manada denk değil, İran bir dünya gücüyle karşı karşıya gelmiş olur” diyor ve ekliyor:
“Böyle bir durumda bölge ülkeleri dahil olabilir. Çin uydu sistemleri aracılığıyla İran’a yardım ediyor, İsrail’le ilgili koordinatlar veriyor esasen. İran’ın elinde var koz olarak kullandığı – Körfez ülkeleri bu geçişlerin kapatılmasından çok korkuyor. Global ve bölgesel aktörlerin işin içine çekilmesi, yalnız kalmak istemeyen İran’ın işine gelecektir.”
ABD Başkanı Donald Trump, İsrail’in İran’a yönelik akınlarına katılma seçeneğini pahalandırmak üzere ulusal güvenlik grubunu Beyaz Saray’da topladı.
İran’ın yer altında şimdilik inançta olan füze üretim tesisleri fakat ABD’nin müdahil olması halinde yok edilebilir.
