Trump Savaşları Bitirdiğini Sav Ediyor
Son olarak Rusya- Ukrayna ortasında arabuluculuk yaparak savaşı bitirmeye çalışan ABD Başkanı Donald Trump, sık sık ikinci başkanlık devrinde gerçekleşen barış mutabakatlarına atıf yapıyor.
Beyaz Saray’da 18 Ağustos’ta Ukrayna gündemiyle yapılan toplantıda Avrupalı önderler kendisine, ateşkes davetinde bulunması için baskı yapınca Trump “Ben altı savaş bitirdim… Ve bu mutabakatları yaparken birinde bile ‘ateşkes’ sözünü ağzıma almadım” dedi.
Sonraki günse altı sayısını yediye çıkardı.
Trump idaresi, sonlandırdığını argüman ettiği “savaşları” sıralayarak “baş barış elçisi” Nobel Barış Mükafatı vaktinin çoktan geldiğini savunuyor.
Bunlardan kimileri -uzun müddettir devam eden gerginliklerin sonucu olsalar da- yalnızca birkaç gün sürdü ve yapılan birtakım barış mutabakatlarının ne kadar uzun ömürlü olacağı da muamma.
Trump ayrıyeten kendi toplumsal medya platformu Truth Social’da bu muahedeler hakkında konuşurken “ateşkes” terimini birkaç sefer kullanmıştı.
BBC Verify (Doğrulama) grubu kelam konusu çatışmaları ve Trump’ın bunları sona erdirmedeki rolünü inceledi.
İsrail ve İran
12 gün süren çatışma İsrail’in 13 Haziran’da İran’daki gayeleri vurmasıyla başladı.
Trump, akından evvel İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun kendisini bilgilendirdiğini açıkladı.
ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine saldırması, bu çatışmayı süratlice sona erdiren bir atılım olarak bedellendiriliyor.
23 Haziran’da Trump, “Resmen, İran ATEŞKESİ başlatıyor ve 12. saatte İsrail de ATEŞKES yapacak ve 24. saatte 12 GÜNLÜK SAVAŞIN RESMEN SONA ERMESİ dünya tarafından memnuniyetle karşılanacak” paylaşımını yaptı.
Çatışmaların sona ermesinin ardından İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney ısrarla ülkesinin “kesin bir zafer” kazandığını söyledi ve ateşkesten bahsetmedi.
İsrail de hâlâ yeni tehditler karşısında İran’ı yine vurabileceğini belirtiyor.
Düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü’nden Michael O’Hanlon, “Kalıcı bir barış muahedesi ya da İran’ın nükleer programının gelişiminin bundan sonra nasıl izleneceğine dair bir muahede yok” diyor.
“Yani elimizde sona eren bir savaştan fazla fiili bir ateşkes var. Ancak yeniden de Trump’a hakkını biraz vermek gerekir. ABD’nin yardımıyla İsrail’in İran’ı zayıflatmış olması stratejik olarak değerli.”
Pakistan ve Hindistan
Nükleer silah sahibi bu iki ülke ortasında tansiyon uzun yıllardır yüksek lakin Mayıs’taki çatışmalar, tartışmalı Keşmir bölgesinde Nisan ayında yapılan akın sonrası patlak verdi.
İki ülkenin dört gün süren karşılıklı hücumlarının akabinde Trump, Hindistan ve Pakistan’ın “TAM VE DERHAL ATEŞKES” konusunda anlaştığını yazdı ve bunun “ABD arabuluculuğunda uzun bir gece süren görüşmeler sonucu” olduğunu belirtti.
Pakistan Trump’a teşekkür etti ve “belirleyici diplomatik müdahalesine” vurgu yaparak onu Nobel Barış Mükafatı için önerdi.
Hindistan ise ABD’nin süreçteki tesirine kıymet atfetmedi. Hindistan Dışişleri Bakanı Vikram Misri “Askeri müdahaleleri sonlandıran görüşmeler Hindistan ve Pakistan ortasında, halihazırda varolan askeri kanallar yoluyla direkt gerçekleştirildi” açıklamasını yaptı.
Ruanda ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti
Bu iki ülke ortasında uzun müddettir varolan düşmanlık, yıl başında M23 isyancı kümesinin Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin doğusundaki varlıklı maden bölgesini ele geçirmesiyle tekrar alevlendi.
Haziran ayında iki ülke, onlarca yıldır süren düşmanlığı bitirme maksadıyla Washington’da bir barış muahedesi imzaladı. Trump muahedenin bu iki ülkeyle ABD ortasındaki ticareti artırmaya yardımcı olacağını söyledi.
Anlaşma, Ruanda ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin Ağustos 2024’te anlaştığı “ateşkese hürmet duyulması” daveti yapıyordu.
Son muahededen bu yana iki taraf da birbirini ateşkesi ihlal etmekle suçladı ve -ABD ve İngiltere’nin Ruanda’yla ilişkilendirdiği- M23 isyancıları, barış görüşmelerini terk etme tehdidinde bulundu.
Oxford Üniversitesi’nde misyon yapmış olan tarih profesörü Margaret MacMillan, “kongo ve Ruanda ortasında çatışmalar hala devam ediyor, yani ateşkes aslında hiçbir vakit işlemedi” diyor.
Tayland ve Kamboçya
Trump 26 Temmuz’da Truth Social’dan yaptığı paylaşımda “Tam şu an Tayland’ın süreksiz başbakanını arıyorum ve ondan şu an süren savaşı bitirmesi ve ateşkes yapmasını talep edeceğim” yazdı.
Bu iletiden birkaç gün sonra, iki ülke sonda bir haftadan az süren çatışmaların akabinde “acil ve şartsız ateşkeste anlaştıklarını” açıkladı.
Barış görüşmelerinin konut sahibi Malezya’ydı, lakin Trump Tayland ve Kamboçya’ya, çatışmaları durdurmazlarsa ABD’nin gümrük vergilerini düşürmek için süren başka müzakereleri durdurma tehdidinde bulundu.
ABD’ye yaptıkları ihracat iki ülke iktisadı için de hayati kıymette.
7 Ağustos’ta Tayland ve Kamboçya huduttaki tansiyonu düşürmeyi hedefleyen bir muahedeye vardı.
Ermenistan ve Azerbaycan
İki ülkenin başkanları de 8 Ağustos’ta Beyaz Saray’da barış deklarasyonu imzaladıktan sonra Trump’ın Nobel Barış Ödülü’nü hak ettiğini söyledi.
Brookings Enstitüsü’nden O’Hanlon, “Bence burada hakkını verelim, Oval Ofis’teki imza merasimi tarafları barışa itmiş olabilir” diyor.
Ermenistan ve Azerbaycan Mart ayında, 40 yılı yakın müddettir devam eden Dağlık Karabağ çatışmasını tahlile kavuşturmaya hazır olduklarını lisana getirmişti.
Mısır ve Etiyopya
Burada Trump’ın bitirdiğini savunabileceği bir savaş yoktu fakat Nil Irmağı üzerindeki bir barajdan dolayı uzun müddettir devam eden bir gerginlik mevcuttu.
Etiyopya’nın “Büyük Etiyopya Rönesans Barajı” bu yaz tamamlandı ve Mısır bu barajın Nil Irmağı’ndan aldığı suyu etkileyebileceğini sav ediyor.
12 yıl süren uyuşmazlığın ardından, Mısır Dışişleri Bakanı 29 Haziran’da Etiyopya ile görüşmelerin durduğunu açıkladı.
Trump da “Ben Mısır olsaydım Nil’deki suyumu isterdim” dedi ve ABD’nin sorunu süratle çözeceğinin kelamını verdi.
Mısır Trump’ın kelamlarını memnuniyetle karşılarken, Etiyopyalı yetkililer bu kelamların gerginliği tırmandırma riski taşıdığını söyledi.
Mısır ve Etiyopya ortasında, görüş ayrılığını çözebilecek resmi bir mutabakata ulaşılamadı.
Sırbistan ve Kosova
Trump 27 Haziran’da iki ülke ortasındaki çatışmayı önlediğini sav ederek, “Sırbistan ve Kosova savaşacaktı, çok büyük bir savaş çıkacaktı. Ben de ‘Bunu yaparsanız ABD ile ticaret yok’ dedim. Onlar da ‘O vakit tahminen de savaşmayız’ dediler” açıklamasını yaptı.
İki ülke 1990’lardaki Balkan savaşlarından bu yana uyuşmazlık yaşıyor ve son yıllarda tansiyon vakit zaman artıyor.
Profesör MacMillan “Sırbistan ve Kosova birbirine saldırmıyor ya da savaşmıyordu, yani ortada bitirilebilecek bir savaş yoktu” diyor.
Beyaz Saray bize bununla ilgili olarak, Trump’ın birinci başkanlık periyodundaki diplomatik gayretlerini işaret etti.
İki ülke 2020’de Oval Ofis’te ekonomik olağanlaşma mutabakatları imzalamıştı, fakat bu periyotta de savaşta değillerdi.
Bu habere Peter Mwai, Shruti Menon ve Konuta Webster katkıda bulundu.
