Trump, Zengezur Koridoru’nu Görüşecek
ABD Başkanı Donald Trump’ın bugün Azerbaycan Devlet Lideri İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan’ı Beyaz Saray’da ağırlayacağı görüşmede, gündemdeki en değerli mevzulardan birinin Zengezur Koridoru olması bekleniyor.
Azerbaycan lideri Aliyev, 2025’in başında yaptığı bir açıklamada “Dört yıldan uzun bir müddettir bunun [Zengezur Koridoru] müzakereler yoluyla çözülmesini istiyoruz. Daha ne kadar beklememiz gerekecek ve neden?” demişti.
Ermenistan lideri Paşinyan ise ” Bakü’ye resmi olarak, bölgedeki ulaşım temaslarını açmayı hedefleyen Barış Kavşağı isimli bir proje sunduklarını, bunun dışında gündemlerinde öbür bir proje olmadığını” söylemişti.
Fakat ortadan geçen aylarda, ABD’nin teşebbüsleriyle iki ülke ortasındaki müzakereler hızlandı ve Reuters ajansı, iki ülkenin bugünkü görüşmede Zengezur Koridoru hakkında bir muahede da imzalayacağını yazdı.
Peki Azerbaycan’ı ulaşım yollarıyla Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne ve devamında Türkiye’ye bağlamayı hedefleyen Zengezur Koridoru projesiyle ilgili neler biliniyor? Projeye bölge ülkeleri nasıl yaklaşıyor?
Proje nedir?
Ermenistan’ın en güneyinde yer alan eyalet, Syunik ismini taşıyor.
Azerbaycan’da ise bu bölge için Zengezur ismi kullanılıyor.
Bu bölgenin doğusunda Azerbaycan, güneyinde İran, batısında ise Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti yer alıyor.
Zengezur Koridoru projesi ise bu bölgeden açılacak kara ve demiryolu ulaşımıyla Azerbaycan’ı direkt Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne bağlamayı hedefleyen projenin ismi.
Daha geniş manada ise proje Azerbaycan’ı direkt Türkiye’ye bağlamayı amaçlıyor.
Azerbaycan ve Ermenistan ortasında projeyle ilgili mutabakat var mı?
2020 yılındaki 2. Dağlık Karabağ Savaşı, Rusya’nın arabuluculuğunda imzalanan bir sona ermişti.
Anlaşmanın 9. unsurunda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan ortasında ulaşım yollarının açılması öngörüldü. Bu unsurda şu sözlere yer verildi:
“Bölgedeki tüm iktisat ve ulaşım ilişkileri açılacaktır. Ermenistan Cumhuriyeti; insanların, araçların ve malların her iki tarafta manisiz hareketini organize etmek için Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ortasındaki ulaşım irtibatlarının güvenliğini garanti eder.”
Metinde ayrıyeten, “Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın Batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım kontaklarının inşası gerçekleştirilecektir” cümlesi yer aldı.
Azerbaycan bu husus ile iki ülkenin Zengezur Koridoru konusunda anlaşmış olduğunu öne sürdü.
Ermenistan ise ulaşım yollarının açılmasını desteklediğini fakat bu unsurda Zengezur isminin kullanılmadığı üzere Bakü’nün talep ettiği biçimiyle bir koridor projesinden de bahsedilmediğini belirtti.
Azerbaycan 2023’teki son askeri operasyonuyla, 20 Eylül’de Dağlık Karabağ’da denetimi ele geçirdi.
Dağlık Karabağ’daki Ermeni ayrılıkçılar, silah bırakmayı ve Bakü idaresiyle “bölgenin Azerbaycan’la yine entegre olması” için görüşmeler yapmayı kabul etti.
Ermenistan, denetimine daha fazla imkan veren “Barış Kavşağı” isimli alternatif bir proje öneriyor.
Girişim, Hazar Denizi’ni Akdeniz’e ve Basra Körfezi’ne bağlayarak Ermenistan, Türkiye, Azerbaycan, İran ve Gürcistan ortasında ticaret, güç ve insan akışını kolaylaştırmak için değerli ulaşım ve irtibat altyapısı yatırımları öngörüyor.
Son olarak 7 Ağustos’ta Reuters ajansı, ABD idaresinden kaynaklara dayandırdığı haberinde tarafların koridor konusunda uzlaştığını, isminin Trump Milletlerarası Barış ve Kalkınma Koridoru olacağını, idaresinin uzun müddetliğine ABD’ye verileceğini ve ABD’ye bu koridorun inşaat ve idaresini taşeron şirketlere verme hakkının tanınacağını yazdı.
İran projeye neden karşı çıkıyor?
İranlı yetkililer ise periyot devir yaptığı açıklamalarla projeyle ilgili korkularını gündeme getiriyor.
Tahran başından beri Kafkaslar’da “jeopolitik değişiklikler” istemediğini belirterek .
İran, koridorun Ermenistan’a direkt kara erişimini kesebileceğinden kaygı ediyor.
Eylül 2024’te İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi projeyle ilgili, İran’ın komşu ülkelerinin sonlarında rastgele bir değişikliğin ülkesi için kırmızı çizgi manasına geldiğini ve “tümüyle kabul edilemez” olduğunu söyledi.
Arakçi’nin reaksiyonu, Rusya’nın Azerbaycan ve Ermenistan ortasında bir barış mutabakatı üzerinde mutabakatın sağlanması ve karadan bir koridor açılmasına yönelik çalışmalar konusunda “iletişimin açık tutulmasından” yana olduğunu açıklamasından sonra geldi.
Rusya, Azerbaycan ve Nahçıvan ortasında genel olarak yeni ulaşım yolları açılmasını destekliyor.
İran da son periyotta Rus yetkililerinin açıklamalarını Moskova’nın Zengezur koridoru için Azerbaycan’a dayanak verdiği tarafında yorumluyor.
Türkiye’den son açıklama ne?
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip ERdoğan mevzuyla ilgili son açıklamasını 21 Temmuz 2025’te yaptı.
Erdoğan “Zengezur Koridoru yalnızca Azerbaycan, Ermenistan ve Türkiye’ye değil bölgedeki öbür ülkelere de yarar sağlayacak” dedi ve ekledi:
“Biz bu sınırı tıpkı vakitte jeoekonomik boyutu prestijiyle son derece kıymetli bir bahis olarak görüyoruz.
“”Nitekim, bu çizgi bölgemizin ötesindeki coğrafyaları da birbirine bağlayacak ve ticareti canlandıracaktır. Bu sınırın bir uyuşmazlık kaynağı değil, bir mutabakat simgesi haline gelmesi temel beklentimizdir. Bu sayede bölge iş birliğinin galebe çaldığı bir refah alanı olacaktır.”
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Uraloğlu ise 26 Aralık 2024’te yaptığı açıklamada, tarafların uzlaşmasının akabinde koridorunun inşasının dört yılda tamamlanabileceğini söylemişti.
Aliyev ve Paşinyan son açıklamalarında neler söyledi?
İlham Aliyev, 19 Temmuz’da Şuşa Küresel Medya Forumu’nda yaptığı açıklamada Zenzegur koridorunun birinci devirlerindeki kapasitesinin 15 milyon ton kargo olacağını belirtti ve ülkesinin sonlarını Ermenistan ve İran ile bağlayacak demiryolu çizgisi inşaatının neredeyse tamamlandığını belirtti. Aliyev sınırın Azerbaycan tarafının gelecek yıl bahar aylarında tamamlanacağını belirtirken, Ermenistan’ın koridorun açılışını engellemeye devam etmesi halinde bir transit ülke olma bahtının sıfıra yaklaşacağı ve bu yüzden hem nakliyat hem de siyasi manada daha derin bir tecride gireceği ikazında bulundu.
Aliyev’in kelamlarına karşılık veren Paşinyan’ın sözcüsü Nazeli Baghdasaryan 21 Temmuz’da yaptığı açıklamada Ermenistan’ın egemenliğinin altını oyacak rastgele bir talebi görüşmediğini ve görüşmeyeceğini belirtti.
Sözcü “Transit yük de dahil Ermenistan’a giren tüm eserler ve beşerler zarurî gümrük ve hudut kontrolünden geçmeli” diye de ekledi.
