Trump’tan Rusya’ya Gümrük Vergisi Tehdidi
ABD Başkanı Donald Trump, Ukrayna’yla 50 gün içinde ateşkes mutabakatına imza atmaması halinde, Rusya’ya %100 oranında ikincil gümrük vergisi uygulayacağını açıkladı.
İkincil gümrük vergisi, bir ülkeyle ticaret yapan başka ülkelere uygulanan vergiye deniyor.
Örneğin Rusya’dan gaz yahut petrol alan bir ülkenin, bunu sürdürmesi halinde, ABD’ye sattığı eserler %100’lük gümrük vergisine tabi olacak.
Trump bu atakla öbür ülkelerin Rusya’dan hammadde almasının önüne geçmek istiyor.
Bir öbür amacı de, Rusya’nın en kıymetli gelir kaynaklarından gaz ve petrol gelirlerini azaltmak.
Fakat bu hiç kolay değil.
Avrupa Birliği (AB) ve ABD, Rusya’dan ithalatı kademeli olarak kesse de pek çok Asya, Afrika ve Güney Amerika ülkesi, Rusya’dan hammadde almaya devam ediyor.
Trump’ın tehdidini hayata geçirmesi halinde, bu ülkeler sıkıntı bir seçimle karşı karşıya bırakılacak: Rusya’dan gaz ve petrol almaya devam etmek yahut ABD’ye eser satışını neredeyse imkansız kılacak bir gümrük vergisine maruz kalmak.
Söz konusu ülkeler ortasında Türkiye de var.
Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı
Uluslararası ticaret ve ekonomik faaliyetlere ait bilgileri görselleştiren OEC, 2023 bilgilerine nazaran Türkiye, dünyanın en kalabalık iki ülkesi Çin ve Hindistan’ın akabinde Rusya’nın en büyük üçüncü ticaret ortağı.
Bunlar, OEC’nin en aktüel bilgileri.
Türkiye, Rusya’nın en çok ihracat yaptığı üçüncü, en çok ithalat yaptığı ikinci ülke konumunda.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran Türkiye’nin 2024’te Rusya’dan aldığı yakıtın kıymeti ölçüsü 32 milyar doların üzerindeydi.
Öte yandan Türkiye geçen yıl ABD’ye 14,4 milyar dolarlık ihracat yapmıştı.
Türkiye’nin 2024’te ABD’ye en çok satış yapan bölümleri makina, değerli taşlar, motorlu taşıtlar, halı ve silahtı.
Bu kesimlere gelecek %100’lük bir gümrük vergisi, Türk mallarının ABD pazarına girişini imkansız kılabilir.
Fakat BBC Türkçe‘nin konuştuğu uzmanlar, Türkiye’ye istisna tanınabileceği görüşünde.
Günlük 400 bin varil petrol
Türk-Amerikan İşadamları Derneği (TABA) Başkanı Süleyman Ecevit Sanlı, Donald Trump’ın ikinci başkanlık devrinde tüm ülkelere gümrük vergileri getirdiğini, Türkiye’ye ise en düşük oran olan söylüyor.
Sanlı, karşılıklı gümrük vergilerinin düşürülmesi için müzakerelerin sürdüğünü belirtiyor.
Sanlı Türkiye’deki petrol rafinerilerinin Rus petrolüne bağımlı olduğunu ve Türkiye’nin Rusya’dan günlük 400 bin varil civarında petrol ithal etmek zorunda olduğunu vurguluyor:
“Türkiye’nin Rusya ile komşu olmasından ötürü mecburi bir alakası var. Türkiye ayrıyeten Ukrayna’yı destekliyor ve barış için teşebbüslerde de bulunuyor.
“Bu manada Amerikan idaresinin Türkiye aleyhine sert bir önlem alacağını düşünmüyorum.
“Türkiye’nin güç konusunda Rusya ile İran petrolü ve gazına gereksinimi, müttefikleri tarafından her vakit müsamahayla karşılanmıştır.”
Sanlı aksi takdirde % 100’lük bir gümrük vergisinin Türk eserlerinin Amerikan pazarına erişimini direkt engelleyeceğini söylüyor.
Washington- Ankara ortasında düzgün ilişkiler
Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden Prof. Mahmut Tekçe ise ikincil gümrük vergileri için “Kağıt üzerinde Türkiye üzere güç ithalatçısı ülkeler için önemli bir risk barındırıyor olsa da bu riskin fiilen nasıl şekilleneceği, ABD’nin bu politikayı ne ölçüde katı, süratli ve ayrım gözetmeden uygulayacağına bağlı” diyor.
Prof. Mahmut Tekçe, Türkiye’nin geçmişte İran ve Rusya’ya yönelik ikincil yaptırımlardan muaf tutulduğunu hatırlatıyor.
Tekçe, “Dolayısıyla Türkiye’nin bu süreçte, diplomatik hareket alanı ve stratejik konumu sayesinde muhakkak bir esneklik alanı yaratması muhtemel” diyor ve ekliyor:
“Yaptırımların nasıl uygulanacağı, büyük ölçüde Washington-Ankara sınırındaki siyasi atmosferle şekillenecek.
“Bu ilgilerin de bu ortalar hayli yeterli olduğunu düşünürsek risk muhtemelen azalacaktır.”
‘Büyük tazminatlar ödenebilir’
TEPAV Güç ve İklim Çalışmaları Merkezi’nden güç siyasetleri uzmanı Dr. Mühdan Sağlam da “% 100’lük gümrük vergisi” senaryosunda Türkiye’ye istisna sağlanacağını lakin işlerin bu noktaya gelmeyeceğini düşünüyor:
“Avrupa ülkeleri kullanmayı bıraksa da Asya’da Japonya üzere ABD’nin pek çok partneri Rusya’dan gaz alıyor.
“Dahası Trump’ın siyasetleri öngörülemez. Putin’le bir telefon konuşmasından sonra 50 günü 150’ye çıkardığını ilan edebilir.”
Ülkelerin güç siyasetlerinin uzun vadeli kararlarla şekillendiğini vurgulayan Dr. Sağlam, hiçbir ülkenin Trump istedi diye 50 günde güç siyasetini değiştirmeyeceğini söylüyor:
“Enerji hukuku bu mevzuda çok net: Zorlayan sebep olmadıkça kontrat ihlal edilemez, aksi takdirde büyük tazminatlar ödenmesi gerekir. AB de Rus gazından çekilirken bir anda kesmedi, mukaveleleri yenilememe yoluna gitti.”
Türkiye’nin Rusya’dan Mavi Akım Boru Sınırı üzerinden aldığı gazın mukavelesinin bu yıl sonunda biteceğini ve iki ülkenin yeni bir kontrat için müzakerelerini sürdürdüğünü belirten Dr. Sağlam, “ABD bunun yenilenmemesi için Türkiye’ye baskı yapabilir mi?” sorusuna “O vakit Türkiye ABD’ye ‘Rusya’dan aldığım fiyattan ve tıpkı ölçüde gaz verirsen senden alabilirim’ diyebilir” karşılığını veriyor.
Dr. Sağlam’a nazaran Türkiye bu bahiste bekle-gör siyaseti izleyecek.
