Yapay Zeka Terapi Değil
SON vakitlerde kimi kullanıcıların yapay zekayı ‘dijital terapist’ olarak görmeye başladığını belirten Uzm. Klinik Psikolog Merve Öz, insan-yapay zeka bağlantılarının ruhsal tesirleri ve potansiyel riskleri hakkında uyardı. “Yapay zeka yargılamıyor, daima ulaşılabilir, ‘sizi anlıyormuş’ üzere davranıyor” diyen Öz, “Yapay zekanın programlanmış cümleleri var; empati yetisi, bir kalbi, içgörüsü yok. Yani yapay zeka empatiyi yalnızca simüle edebilir, hakikaten hissedemez” dedi. Yapay zeka ile sohbetin terapi seanslarının yerini tutamayacağının altını çizerek nedenlerini anlattı.
“Yapay zeka sizi rahatlatabilir fakat sizi dönüştüremez. Hasebiyle iyileştirmez” diyen Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri, Uzm. Klinik Psikolog Merve Öz, ruhsal takviye arayışında olan bireylerin yapay zeka tabanlı tahliller yerine kesinlikle alanında uzman terapistlere başvurması gerektiğini vurguladı.
‘EMPATİ KURAMAZ’
Yapay zeka ile kurulan bağlantının bir terapi bağı olmadığının altını çizen Öz, “Yapay zekanın programlanmış cümleleri var; empati yetisi, bir kalbi, içgörüsü yok. Yani yapay zeka empatiyi yalnızca simüle edebilir, hakikaten hissedemez” diye konuştu.
Yapay zekanın yalnızca yazılı yahut sesli komutlara reaksiyon verdiğini ve duygusal karmaşıklığı kavrayamadığını anlatan Öz, şöyle devam etti:
“Bu bahsin uzmanları, duygusal zekaları yüksek bireylerdir ve müşahede yetenekleri çok gelişmiştir. Ses tonu ve vücut lisanı üzere ince sinyallerden kişinin hissettikleri hakkında çıkarımlarda bulunabilirler. Şahsî yarar bu noktadan sonra oluşur.”
Psikoterapinin temel maksatlarından birinin kişinin kendiyle yüzleşmesini sağlamak ve olaylar karşısında yeni bir bakış açısı kazandırmak olduğunu anlatan Öz, yapay zeka sohbetlerinde ise kişinin baktığı tarafa nazaran karşılıklar geliştirildiğini münasebetiyle yalnızca kişinin duymak istediklerini söylediğini aktardı. Psikoterapide yüzleştirme varken, yapay zekanın hedefinin kişiyi haklı hissettirmek olduğunu vurguladı.
‘VERİ GÜVENLİĞİ SAĞLANAMAZ’
Terapilerin saklılık temeline nazaran yapıldığını ve bu bahiste etik kurallara bağlılığın son derece değerli olduğunu hatırlatan Öz, yapay zeka kullanımında bu türlü bir saklılığın kelam konusu olmadığını belirtti ve şunları söyledi:
“Yapay zeka sistemleri büyük ölçüde datayı işlediği için yanlış ellere bu bilgilerin sızması yahut berbata kullanılması riski vardır. Bilhassa ruh sıhhatiyle ilgili hassas bilgilerin işlenmesi, saklanması ve paylaşımı çok büyük etik riskler taşımaktadır.”
‘BİREYSEL BAĞ KURMA EKSİKLİĞİ VAR’
Terapilerin yalnızca teklif değil, derinlemesine tahlil ve karşılıklı alaka ile ilerlediğini ve iki insan ortasındaki itimat alakası üzerine kurulduğuna işaret eden Öz, “Yapay zeka, beşerle kurulan derin ve manalı terapötik bağlantıyı kopyalayamaz. Halbuki terapistler etkin dinleme yaparak, hisleri yansıtarak, yanlış anlamaları düzelterek, kişinin içsel dünyasına derinlemesine nüfuz eder. Terapistle kurulan bağ, inanç inşa etmek için kritik ehemmiyete sahiptir” tabirlerini kullandı.
‘KARMAŞIK RUHSAL DURUMLAR VE KRİZ ANLARINDA ETİK KARARLAR ALAMAZ’
Kişilik bozuklukları, majör depresyon üzere ağır ruhsal rahatsızlıklarda yapay zekanın vereceği birkaç tavsiyenin kâfi olamayacağını belirten Öz, “Ayrıca intihar kanıları, şiddet, travma üzere durumlarda yapay zeka yetersiz kalır. Terapistler bu üzere durumlarda gerekirse takviye kaynaklarına yönlendirir, kriz müdahalesi yapar. Yapay zeka bu tıp kararları etik olarak alamaz ve almamalıdır” diye konuştu.
‘YASAL SORUMLULUĞU YOKTUR’
En değerli noktalardan birinin de yapay zekanın yasal sorumluluğunun bulunmaması olduğunu belirten Öz, “Terapistler meslek etiğine, kontrolüne ve yasal sorumluluğa tabidir. Yapay zeka yanılgı yapsa bile etik sorumluluk taşımaz. Terapi için inançlı ve etik bir ortam gerekir. Yapay zeka ile bu sağlanamaz” tabirlerini kullandı.
‘YAPAY ZEKA İLE DERTLEŞMEK YLANIZLAŞTIRIYOR’
Yapay zekadan bazen yanlış, eksik ya da bağlamdan kopuk bilgiler edinilebildiğini, bunun da bilhassa ruh sıhhati üzere hassas hususlarda olumsuz sonuçlara neden olabileceğini hatırlatan Öz, yapay zeka ile dertleşmenin mümkün tehlikeleri konusunda şu ikazlarda bulundu:
“Yapay zeka ile daima sohbet etmenin sonucu olarak insanlarda ‘Yapay zeka beni anlıyor, insanlara gereksinimim yok’ fikri gelişebilir. Meğer duygusal güzelleşme çoklukla beşerler ortası ilgiler üzerinden gerçekleşir. Yapay zekaya fazla bağlanmak, yalnızlığı derinleştirebilir. Ayrıyeten kişi konuşunca rahatladığını sanabilir lakin sorun içeride büyümeye devam edebilir. Yani yalancı bir rahatlama ortaya çıkabilir. Yapay zeka rahatsız edici yahut zorlayıcı mevzuların üzerine gitmez zira yapay zeka güzel hissettirmeye odaklıdır. Bu da derinleşmeyi engelleyebilir hatta kaçınmayı besleyebilir. Daima yapay zekaya fikir danışmak vakitle beyin için bir tembelleşme alanı yaratabilir, kişinin özgün düşünme maharetlerini köreltebilir. Bu bir alışkanlığa dönüştüğünde ise kişi öz farkındalık, duygusal dayanıklılık ve içsel dünyası ile temas kurmak yerine daima dışardan karşılık aramaya başlar. Bu da bağımlılığa yol açabilir.”u da bağımlılığa yol açabilir.”
